Οι ψυχικές συνέπειες της καραντίνας και πώς να τις αντιμετωπίσουμε.
Και ξαφνικά όλοι «Μένουμε Σπίτι». Ένα μέτρο που ίσως δοκιμάσει τις ψυχικές αντοχές πολλών από εμάς, αλλά που στο τέλος θα φανεί σωτήριο. Η έννοια της καραντίνας δεν είναι κάτι καινούριο. Ουσιαστικά σημαίνει σαράντα μέρες και αναφέρεται στη διάρκεια του μέτρου της υποχρεωτικής απομόνωσης, που επιβαλλόταν στα πλοία και το πλήρωμα τους, κατά την επιδημία της Μαύρης πανώλης, σε μια προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης της.
Η καραντίνα σε όποια εποχή κι αν τη συναντάμε, μπορεί να αποδειχθεί μια πολύ αγχογόνος έως και τραυματική εμπειρία για αυτούς που τη βιώνουν. Όχι μόνο διότι ενσαρκώνει το έσχατο μέτρο διαφύλαξης της προσωπικής και δημόσιας υγείας απέναντι σε σοβαρές και απειλητικές ασθένειες, αλλά και γιατί ουσιαστικά αποτελεί μια βίαιη και ολοκληρωτική αλλαγή στην καθημερινότητα μας. Έρευνες σε άτομα που χρειάστηκε να τεθούν σε περιορισμό λόγω κάποιας νόσου, αναφέρουν τη στενή σύνδεση της καραντίνας με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.
Μερικά από τα πιο συνήθη συμπτώματα
· Ανησυχία για τη ζωή μας και τη ζωή όσων αγαπάμε
· Ανασφάλεια και άγχος
· Θλίψη και αίσθημα μοναξιάς και αποκλεισμού
· Ευερεθιστότητα, θυμός
· Αίσθημα αβοήθητου και απελπισία
· Αρνητικές σκέψεις
· Διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή
· Κακή διάθεση και απώλεια ενδιαφέροντος για κάθε δραστηριότητα
Τα άτομα που είναι πιθανόν να βιώσουν πιο έντονα αυτά τα συμπτώματα, είναι οι ευπαθείς ομάδες, οι οποίες ανήκουν σε ζώνη υψηλού κινδύνου σε περίπτωση που νοσήσουν, οι επαγγελματίες υγείας και οι φροντιστές ασθενών του ιού, τα παιδιά και οι έφηβοι αλλά και όσοι αντιμετώπιζαν ήδη σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας.
Ας μην ξεχνάμε ότι το σώμα μας δεν είναι αμέτοχο σε καταστάσεις έντονου στρες και είναι πολύ πιθανό το ψυχικό μας φορτίο να εκφραστεί και σωματικά, με πονοκεφάλους, έλλειψη ενέργειας, στομαχικά ή δερματικά προβλήματα, δυσκολία στην συγκέντρωση κλπ. Δεν είναι λίγες άλλωστε οι περιπτώσεις που από τον φόβο μην τυχόν και νοσήσουμε, αισθανόμαστε ότι αρρωσταίνουμε, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε υγιείς. Κάτι που επίσης παρατηρείται έντονα σε τέτοιες καταστάσεις είναι η αύξηση του καπνίσματος αλλά και της χρήσης ουσιών και αλκοόλ. Τέτοιες πρακτικές αν και λειτουργούν σαν άτυπα αγχολυτικά, προσφέρουν μόνο βραχείας δράση ψυχική ανακούφιση ενώ παράλληλα αποδυναμώνουν τον οργανισμό μας, σε μια εποχή που τον χρειαζόμαστε πιο δυνατό από κάθε άλλη φορά.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως καθένας από εμάς αντιλαμβάνεται και βιώνει την παρούσα πραγματικότητα με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Καθένας από εμάς διαχειρίζεται διαφορετικά τις στρεσογόνες συνθήκες κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει απολύτως σεβαστό. Με κλάμα ή με χιούμορ, με εκνευρισμό ή με ψυχραιμία, είναι μια συγκυρία που δεν έχει σωστό και λάθος. Σε αυτή τη νέα για όλους μας συνθήκη, μπήκαμε κουβαλώντας και τα προηγούμενα βιώματα μας, τα τραύματα, τις εμπειρίες και τα εφόδια μας και αυτά θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό πως θα ανταποκριθούμε στην νέα αυτή πρόκληση.
Σε τέτοιες περιστάσεις είναι σημαντικό να επικεντρωνόμαστε σε όλα όσα μπορούμε να ελέγξουμε και σε όσα μας καθιστούν ασφαλείς.
Μπορώ να ελέγξω αν θα βάλω σε κίνδυνο τον εαυτό μου. Κι αν είμαι νέος και υγιής, τότε σίγουρα μπορώ (και επιβάλλεται) να ελέγξω αν θα βάλω σε κίνδυνο συμπολίτες μου που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες.
Μπορώ επίσης να ελέγξω πως θα περνάω τον χρόνο μου στο σπίτι. Μπορώ να διαβάσω εκείνο το βιβλίο που είχα αφήσει στη μέση, μπορώ να ξεκινήσω εκείνη τη σειρά που ποτέ δεν είχα χρόνο να ξεκινήσω ή να ασχοληθώ με εκείνες τις δουλειές του σπιτιού που πάντα αναβάλλω. Μπορώ να κάνω γυμναστική κι αν είμαι καλλιτεχνική φύση, ίσως ξεσκονίσω τα πινέλα μου. Επιτέλους μπορώ να πάρω το πρωινό μου ήσυχος στο μπαλκόνι, καθισμένος στο τραπέζι, ακούγοντας μουσική και όχι στο πόδι και μες την αγωνία όπως κάθε πρωί. Μπορώ επίσης να επιδοθώ στο τόσο ενοχικό αλλά και τόσο ανθρώπινο "θέλω επιτέλους μια μέρα απλά να κάτσω και να μην κάνω τίποτα".
Μπορώ να ελέγξω ποιες πηγές ειδήσεων θα προτιμήσω για την ενημέρωση μου και πόσο χρόνο θα αφιερώσω σε αυτές. Σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνονται και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία καταφεύγουμε πολύ λόγω περίσσιου χρόνου. Επιλέγω λοιπόν τι θα δω, τι θα διαβάσω ή τι θα ακούσω.Η σωστή και έγκυρη ενημέρωση μας για τις εξελίξεις, είναι απαραίτητο εργαλείο για την οργάνωση μας. Ο βομβαρδισμός μας όμως, με ψευδείς ή αμφιβόλου εγκυρότητας ειδήσεις, και η εμμονική μας ενασχόληση με αυτές, είναι βέβαιο πως δεν μας ωφελούν.
Μπορώ να ελέγξω με ποιους, πως και πόσο θα επικοινωνήσω. Η κοινωνική απόσταση δεν χρειάζεται να γίνει συνώνυμο της μοναξιάς. Παραδοσιακές τηλεφωνικές κλήσεις, μηνύματα, βιντεοκλήσεις, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τόσα άλλα μέσα τεχνολογίας, που κατά καιρούς κατηγορήθηκαν για την ανθρώπινη αποξένωση, τώρα είναι στη διάθεση μας για να τους φέρουμε όλους πιο κοντά μας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το διάστημα όλοι μιλάμε με τους οικείους μας πολύ παραπάνω από ότι συνήθως, ούτε και το γεγονός ότι έχουμε επικοινωνήσει με φίλους με τους οποίους είχαμε χαθεί. Δεν διστάζουμε όμως και να περιορίσουμε την επικοινωνία μας αυτό το διάστημα, με άτομα που θεωρούμε τοξικά ή που γνωρίζουμε ότι θα μας επιβαρύνουν ψυχικά. Αυτό το διάστημα προσπαθούμε να διαλέγουμε περισσότερο όσα μας ενδυναμώνουν και όχι όσα μας διαλύουν.
Μπορώ να ελέγξω πως και πόσο θα φροντίσω τον εαυτό μου. Είναι σημαντικό να ενισχύσουμε τον οργανισμό μας και την υγεία μας, σωματική και ψυχική. Ο καλός ύπνος, η ισορροπημένη διατροφή και η άσκηση, με όποιον τρόπο είναι εφικτό να τα εφαρμόσουμε σήμερα, θα γίνουν σπουδαία εφόδια μας.
Μπορώ να δημιουργήσω «μια νέα καθημερινότητα», με ένα πρόγραμμα που να περιλαμβάνει όλα όσα μπορώ να κάνω από το σπίτι, αλλά και τις δραστηριότητες που επέλεξα, για να περάσω εποικοδομητικά τον ελεύθερο χρόνο μου. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε ένα μέρος της ρουτίνας μας ακόμη κι αν αυτή πραγματοποιηθεί με εναλλακτικούς τρόπους. Σημαντικό όμως είναι και το να κάνουμε ρουτίνα όλα όσα μας έφερε η νέα συνθήκη και ο ελεύθερος χρόνος μας.
Μπορώ να ελέγξω αν θα το περάσω όλο αυτό μόνος ή αν θα μοιραστώ όσα με απασχολούν με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μου. «Λύπη που μοιράζεται, γίνεται μισή» λένε και είναι αλήθεια. Αν όμως αισθάνεστε ότι αδυνατείτε να διαχειριστείτε την κατάσταση, μπορείτε να επικοινωνήστε με επαγγελματίες ψυχικής υγείας στις γραμμές υποστήριξης που οργανώθηκαν ακριβώς για αυτόν τον σκοπό.
Μπορώ ακόμη και να απελπιστώ, να βαριέμαι, να παρακολουθώ ειδήσεις από το πρωί ως το βράδυ και να γκρινιάζω. Και βέβαια μπορώ να τα κάνω όλα αυτά, είναι απολύτως φυσιολογικά και ίσως μάλιστα τα κάνω. Αλλά όχι κάθε μέρα και όλη μέρα. Όχι εφόσον δε με βοηθούν.
Σε τέτοιες περιστάσεις είναι σημαντικό να ερμηνεύσουμε τις συνθήκες με έναν τρόπο που να ενισχύει την ψυχική μας ανθεκτικότητα και όχι να την ρημάζει. Αν επιλέγω να ερμηνεύω την κατάσταση σαν αναγκαστική απομόνωση τότε ενισχύεται το αίσθημα ανημπόριας. Αν αντιληφθούμε την πρακτική "μένουμε σπίτι" σαν μια πέρα για πέρα οικειοθελή και συνειδητοποιημένη απόφαση, τότε αυτό σημαίνει ότι σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, δεν ήμουν απλά ένας ανήμπορος, ένα έρμαιο των συνθηκών δίχως επιλογές. Είχα πράγματι λιγότερες επιλογές από ότι συνήθως αλλά είχα και τη πολυτέλεια της δυνατότητας, να ανήκω σε αυτούς που μπορούν να αλλάξουν αυτές τις τραγικές συνθήκες. Και αυτό είναι σίγουρα σπουδαίο.
Ζούμε σίγουρα στιγμές πρωτόγνωρες. Ευτυχώς όμως ζούμε σε προηγμένες κοινωνίες που αμέσως συσπειρώθηκαν και οργανώθηκαν με υπηρεσίες υποστήριξης που μπορούμε όλοι να αξιοποιήσουμε. Απολαμβάνουμε συστήματα υγείας, που θα διαχειριστούν την κρίση αν δεν τα εξαντλήσουμε με την απερισκεψία μας.Τα λαμπρότερα επιστημονικά μυαλά δουλεύουν αυτή τη στιγμή αδιάκοπα για την εύρεση της κατάλληλης θεραπείας. Και όλοι εμείς μπορούμε να συμβάλλουμε καθοριστικά σε αυτόν τον μεγαλειώδη παγκόσμιο αγώνα, απλά μένοντας σπίτι.
Ας αξιοποιήσουμε αυτή τη δύσκολη συνθήκη για να κάνουμε πράγματα, που όταν όλο αυτό θα τελειώσει, θα παρακαλάμε να μπορούμε να κάνουμε.
Κόλλια Έλενα
Ψυχολόγος Γραφείο Υποστηριζόμενης Απασχόλησης ΚοΣΠΕ Ηλιοτρόπιο
