Ψυχική υγεία σε έναν άνισο κόσμο
«Η ψυχική υγεία σε έναν άνισο κόσμο» είναι το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας και ακούγεται πιο επίκαιρο από κάθε άλλη φορά. To συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε για να αναδείξει, ότι όσες προσπάθειες κι αν γίνονται για την βελτίωση του συστήματος υγείας σε όλα τα κράτη, η πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας φαίνεται να παραμένει άνιση σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία υπολογίζεται ότι το 75% με 95% των ατόμων με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, που ανήκουν στα χαμηλά και μεσαία οικονομικά στρώματα, έχουν από ελάχιστη έως και μηδενική πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία και την ποιότητα ζωής τους.
Μάλιστα οι έρευνες δείχνουν πως υπάρχουν σοβαρά ζητήματα σε σχέση και με την ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνουν τα άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες. Μπορεί να περάσουν ακόμα και 15 χρόνια, ώστε οι φαρμακευτικές και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, να φέρουν τα πρώτα αποτελέσματα καλής ποιότητας ζωής στην καθημερινότητα των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Αρκεί να σκεφτούμε την πληθώρα των περιστατικών που συσσωρεύονται στους φορείς που προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Ως αποτέλεσμα αυτού, τις περισσότερες φορές δημιουργείται μια μεγάλη λίστα αναμονής, μέχρι να μπορέσει να εξυπηρετηθεί ένας ωφελούμενος, που διαφορετικά δεν θα είχε τη δυνατότητα να λάβει φροντίδα. Πόσο εύκολο άραγε είναι, να μπαίνουν σε «λίστα αναμονής», επείγουσες- πολλές φορές ανάγκες, αναφορικά με την υγεία μας; Πόσο αυτό επηρεάζει τελικά, την θεραπευτική μας πορεία και την ποιότητα ζωής μας;
Παράλληλα για τα άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, οι διακρίσεις και το στίγμα που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια, έρχονται να επηρεάσουν σοβαρά όχι μόνο την πρόσβαση τους σε υπηρεσίες υγείας, αλλά και τις ευκαιρίες τους για εκπαίδευση και εργασία. Σε ότι αφορά τις ψυχικές ασθένειες, τείνουμε καλώς να θεωρούμε προτεραιότητα την θεραπεία, ωστόσο αγνοούμε ότι απολύτως βασικές συνιστώσες της θεραπείας και της αποκατάστασης, αποτελούν η εκπαίδευση, η εργασία και η ενεργός συμμετοχή στην κοινωνική ζωή. Πόσο εύκολο είναι λοιπόν να επιτευχθεί η πορεία προς την ανάρρωση-ίαση (recovery), όταν λόγω του στίγματος, τα άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες αποκλείονται από τέτοιες ουσιαστικές προϋποθέσεις;
Συζητώντας με τους εργαζόμενους του ΚοιΣΠΕ Ηλιοτρόπιο αναφορικά με την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας συζητήσαμε και για τις ανισότητες στην επαγγελματική αποκατάσταση και το πόσο δύσκολη υπόθεση μπορεί να αποδειχθεί η επανένταξη ωφελουμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην αγορά εργασίας. Αρκεί μόνο να σκεφτούμε ότι πολλές φορές η ψυχική ασθένεια εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία, διακόπτοντας ή αναβάλλοντας την εκπαίδευση, τις σπουδές και την πρακτική άσκηση, με αποτέλεσμα ένα λιγότερο ανταγωνιστικό βιογραφικό. Σε συνέχεια αυτού οι υποψήφιοι για εργασία, καλούνται να αιτιολογήσουν μεγάλα εργασιακά κενά ή ανύπαρκτη ενίοτε προϋπηρεσία. Έτσι αντιμετωπίζουν πολλές φορές το δίλημμα της αποκάλυψης ή όχι της ψυχικής ασθένειας και το συνεπακόλουθο στίγμα, που ίσως τους στερήσει μια ευκαιρία για εργασία. Ακόμη και η διαδικασία διατήρησης μιας θέσης εργασίας παρά τις δυσκολίες, ίσως απαιτεί σταθερή συμβουλευτική υποστήριξη την οποία είναι σημαντικό να μπορούν να απολαύσουν εξίσου όλοι οι ενδιαφερόμενοι για εργασία που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης, αποτελούν φορείς που δημιουργήθηκαν για να παρέχουν υποστηρικτικά πλαίσια εργασίας και να βοηθούν ουσιαστικά στην επαγγελματική αποκατάσταση ατόμων με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες.Παρόλα αυτά όσες καλές πρακτικές κι αν μετράμε σήμερα στην ψυχική υγεία, οι συνθήκες αποκατάσης εξακολουθούν να μην ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες των ωφελουμένων.
Κι αν νομίζουμε ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας αφορούν ένα μικρό μόνο κομμάτι συμπολιτών μας, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στους αριθμούς. Ένας στους τέσσερις ανθρώπους παγκοσμίως αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας ενώ όταν αναφερόμαστε σε παιδιά ηλικίας 10-19 ετών, το ίδιο ποσοστό ανέρχεται, σε ενα στα εφτά παιδιά, αφού το 60% των ψυχικών διαταραχών ξεκινά συνήθως στην εφηβεία. Η καταθλιψη αποτελεί σήμερα την δεύτερη αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, ενώ η αυτοκτονία αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στις ηλικίες 15-29 ετών. Κι όμως παρά τις τεράστιες ανάγκες που υποδεικνύουν οι παραπάνω αριθμοί, υπενθυμίζουμε ότι το 75% με 95% των ατόμων με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, που ανήκουν στα χαμηλά και μεσαία οικονομικά στρώματα, έχουν από ελάχιστη έως και μηδενική πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, με σκοπό το ευρύ κοινό να ενημερώνεται και να ευαισθητοποιείται για τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Με αφορμή λοιπόν τη σημερινή ημέρα, ας αναλογιστούμε τι σημαίνει να διεκδικεί κανείς θεραπεία και ουσιαστική ψυχοκοινωνική αποκατάσταση σε έναν άνισο κόσμο.
